System zarządzania bazami danych (DBMS) to oprogramowanie systemowe do tworzenia i zarządzania bazami danych. DBMS zapewnia użytkownikom i programistom systematyczny sposób tworzenia, pobierania, aktualizowania i zarządzania danymi. Systemy baz danych DBMS umożliwiają użytkownikom końcowym tworzenie, odczytywanie, aktualizowanie i usuwanie danych w bazie danych.
DBMS zasadniczo służy jako interfejs pomiędzy bazą danych a użytkownikami końcowymi lub programami aplikacji, zapewniając, że dane są konsekwentnie zorganizowane i pozostają łatwo dostępne. DBMS zarządza trzema ważnymi kwestiami: danymi, silnikiem bazy danych, który umożliwia dostęp do danych, blokowaniem i modyfikacją – oraz schematem bazy danych, który definiuje logiczną strukturę bazy danych. Te trzy podstawowe elementy pomagają zapewnić współbieżność, bezpieczeństwo, integralność danych i jednolite procedury administracyjne.
Typowe zadania administracyjne bazy danych obsługiwane przez DBMS obejmują zarządzanie zmianami, monitorowanie/strojenie wydajności oraz tworzenie kopii zapasowych i odzyskiwanie. Wiele systemów zarządzania bazami danych jest również odpowiedzialnych za automatyczne wycofywanie, ponowne uruchamianie i odzyskiwanie, a także rejestrowanie i audytowanie działań. DBMS jest prawdopodobnie najbardziej przydatny do zapewnienia scentralizowanego widoku danych, które mogą być dostępne dla wielu użytkowników z wielu lokalizacji w kontrolowany sposób.
DBMS może ograniczyć dane, które widzi użytkownik końcowy, a także sposób, w jaki ten użytkownik końcowy może przeglądać dane, zapewniając wiele widoków na pojedynczy schemat bazy danych. Użytkownicy końcowi i programy nie muszą rozumieć, gdzie fizycznie znajdują się dane, ani na jakim nośniku przechowują dane, ponieważ DBMS obsługuje wszystkie żądania. DBMS może oferować zarówno logiczną, jak i fizyczną niezależność danych.
Oznacza to, że może chronić użytkowników i aplikacje przed koniecznością sprawdzenia, gdzie przechowywane są dane, lub których należy się martwić zmianami w fizycznej strukturze danych (pamięci masowej i sprzętu). Dopóki programy korzystają z interfejsu programowania aplikacji dla bazy danych dostarczanej przez DBMS, programiści nie będą musieli modyfikować programów tylko dlatego, że dokonano zmian w bazie danych. W relacyjnych systemach DBMS (RDBMS) ten interfejs API to SQL, standardowy język programowania służący do definiowania, ochrony i uzyskiwania dostępu do danych w RDBMS.
Korzystanie z DBMS do przechowywania danych i zarządzania nimi wiąże się z korzyściami, ale także z obciążeniami. Jedną z największych zalet korzystania z DBMS jest to, że umożliwia on użytkownikom końcowym i programistom dostęp do tych samych danych przy jednoczesnym zarządzaniu integralnością danych. Dane są lepiej chronione i utrzymywane, gdy można je udostępniać za pomocą DBMS zamiast tworzyć nowe iteracje tych samych danych, które są przechowywane w nowych plikach dla każdej nowej aplikacji.
DBMS zapewnia centralny magazyn danych, do których wielu użytkowników ma dostęp w kontrolowany sposób. Centralne przechowywanie i zarządzanie danymi w DBMS zapewnia abstrakcję danych i niezależność, ochronę danych, mechanizm blokujący do równoczesnego dostępu, wydajny program do równoważenia potrzeb wielu aplikacji korzystających z tych samych danych, możliwość szybkiego odzyskiwania po awariach i błędach, w tym możliwości ponownego uruchomienia i odzyskiwania danych, solidne funkcje integralności danych, rejestrowanie i audyt działań, prosty dostęp przy użyciu standardowego interfejsu programowania aplikacji (API) czy jednolite procedury administracyjne dla danych. Kolejną zaletą DBMS jest to, że można je wykorzystać do narzucenia logicznej organizacji o strukturze danych.
DBMS zapewnia ekonomię skali do przetwarzania dużych ilości danych, ponieważ jest zoptymalizowany pod kątem takich operacji. DBMS może również zapewniać wiele widoków pojedynczego schematu bazy danych. Widok określa, jakie dane widzi użytkownik i jak ten użytkownik widzi dane. DBMS zapewnia poziom abstrakcji pomiędzy schematem pojęciowym, który definiuje logiczną strukturę bazy danych a fizycznym schematem, który opisuje pliki, indeksy i inne fizyczne mechanizmy używane przez bazę danych.
Gdy używany jest DBMS, systemy mogą być modyfikowane o wiele łatwiej, gdy zmieniają się wymagania biznesowe. Nowe kategorie danych mogą być dodawane do bazy danych bez zakłócania działania istniejącego systemu, a aplikacje mogą być izolowane od struktury i przechowywania danych.
